Wat zijn winterhanden en wintertenen?
De medische term voor winterhanden en wintervoeten, wintertenen incluis, is perniones. Pernio (in het Engels ook bekend onder de noemer chilblains of perniosis) is een huidaandoening gekarakteriseerd door de ontwikkeling van door kou opgewekte huidbeschadigingen. Het woord ‘chillblains’ (winterhanden) kan worden afgeleid van het Oud-Engelse woord ‘chill’ dat koude of kilte betekent. Een teken van winterhanden- of voeten: deze aandoening is het gevolg van gebrekkige bloedcirculatie bij blootstelling aan kou. De huid kan in eerste instantie beginnen te jeuken, dan rood en gezwollen uitslaan met een branderig gevoel. Vaak zijn handen en/of voeten zeer gevoelig bij aanraking. Gaat de huid kapot dan kan er een infectie optreden. Het verschijnt meestal op de uiteinden van vingers, tenen en oren.
Symptomen van winterhanden en -voeten
Winterhanden, wintervoeten, wintertenen verschijnen over het algemeen korte tijd nadat ze zijn blootgesteld aan kou. De symptomen worden erger als je je in een warme ruimte bevindt. Tekenen van pernio zijn onder meer:
- Een branderig en jeukend gevoel, meestal in de ledematen, zoals de voeten, handen, neus of oren;
- Kleurveranderingen in de huid van het getroffen gebied, van rood naar donkerblauw;
- Zwellingen die duiden op ontstekingen;
- Zweren en blaren (maar dit laatste is zeldzaam).
Volgens artsen verdwijnen tekenen en symptomen meestal binnen een paar weken uit zichzelf, mits de patiënt blootstelling aan kou vermijdt. In zeldzame gevallen kan het herstel maanden duren.
Wat is de oorzaak van winterhanden en wintertenen?
Helaas is niet exact bekend wat winterhanden veroorzaakt, maar sommige onderzoeken laten een gelokaliseerde afwijking aan de grote en kleine bloedvaten zien(een vorm van vasculopathie), die optreedt wanneer een vatbaar persoon wordt blootgesteld aan kou. Blootstelling aan kou en vocht kan kleine bloedvaten (haarvaten) in de huid beschadigen, wat kan leiden tot roodheid, blaren, jeuk en ontsteking. De jeuk, zwelling en rode vlekken met wel of geen blaasjes kunnen voorkomen op de tenen, vingers, oren en neus. Ter verduidelijking: onze bloedvaten vernauwen zich bij blootstelling aan kou. Keer je terug in de warmte dan zetten de bloedvaten weer uit. Bij sommige mensen leidt deze verandering ertoe dat bloed uit de bloedvaten lekt, wat leidt tot ontstekingen en symptomen van winterhanden. Vooral als de overgang van koude naar warmte abrupt is. De volgende groepen zijn vatbaarder voor winterhanden bij blootstelling aan kou:
- Personen met naaste familieleden die winterhanden hebben of hebben gehad;
- Patiënten met problemen met de bloedsomloop;
- Patiënten met lupus of de ziekte van Raynaud;
- Mensen bij wie het huis tochtig en koud is (niet goed geïsoleerd);
- Tabaksrokers;
- Vrouwen blijken vatbaarder dan mannen;
- Personen met ondergewicht (lichaamsvet isoleert het lichaam namelijk, terwijl spieren het lichaam helpt warmte produceren via metabolisme – bij ondergewicht heeft de persoon minder vet alsook spiermassa).
Wintertenen en -handen behandelen
Het is belangrijk om wintertenen, wintervoeten, winterhanden te behandelen, want anders kan dit leiden tot infecties, huidzweren en littekens. Complicaties worden over het algemeen gelinkt aan een onderliggende ziekte. In sommige gevallen kan er een permanente verkleuring van het getroffen gebied optreden. Advies: krab of wrijf niet over de huid zodat de klachten niet verergeren. Perniones dat is uitgemond in een infectie of huidzweer kan worden behandeld met medicatie. Sommige patiënten boeken ook goede resultaten met een huis-tuin-en-keuken-mix van monniksbalsem en een zwakke jodiumoplossing. Raadpleeg hiervoor altijd eerst je dokter. Die kan ook de volgende behandelingen bij wintertenen aanbevelen:
- Crème met corticosteroïden: voordat je overgaat op zo’n creme is het van belang eerst een arts te raadplegen. Deze corticosteroïden op recept kunnen helpen bij symptomen van ontsteking en jeuk. Corticosteroïde crème is verkrijgbaar zonder recept bij de (online) apotheek. Als de huid gebarsten is, dient de persoon een arts te raadplegen.
- Vasodilatatoren: voor meer hardnekkige gevallen van wintervoeten kunnen vasodilatatoren zoals nifedipine of diltiazem worden voorgeschreven. Vraag wel eerst aan je huisarts of dit een geschikte behandeling voor jou is. Sommigen geloven dat vitamine D en calciumsupplementen de symptomen kunnen verlichten, maar dit is nog niet wetenschappelijk bewezen.
Zelf kun je ook nog het een en ander doen om de symptomen van wintervoeten of winterhanden te verzachten. Warm de huid voorzichtig op, zonder de huid te masseren. Houd de huid droog en warm, bijvoorbeeld de voeten met een paar fijne wollen sokken. Gebruik milde huidverzorging. Tot slot: krab niet aan de plekken die zijn aangedaan.
Wintertenen en -handen voorkomen
Voor het helpen voorkomen van perniones kun je het volgende doen:
Kleed je goed aan als het koud is
Denk aan warme schoenen (schoenen en sokken, zeker bij gevoeligheid voor wintervoeten), handschoenen, een hoed en een sjaal. Met andere woorden, draag kleding die de voeten, handen en oren voldoende tegen de kou beschermt. Het is mogelijk om de neus te beschermen door zoiets als een sjaal om een deel van het gezicht te wikkelen.
Verhoog de bloedsomloop
Actief blijven (al is het vaker traplopen) kan de bloedsomloop helpen verbeteren.
Vermijd blootstelling aan extreme kou
Personen die bijzonder vatbaar zijn, willen blootstelling aan kou zo veel mogelijk proberen te vermijden.
Tref voorbereidingen: warm je schoenen en sokken op door ze bijvoorbeeld op de verwarming te leggen voordat je de kou ingaat.
Bevorder een goede bloedsomloop: vermijd het dragen van bijzonder strakke schoenen, aangezien dit de bloedvaten verder kan beperken.
Beperk plotselinge temperatuurveranderingen tot een minimum: stel gevoelige gebieden zoals tenen niet bloot aan plotselinge warmte wanneer je terugkeert uit een koude omgeving (geleidelijke gewenning is beter).
Blijf in vorm: sport bij uitstek vier keer per week, want dit helpt om een goede bloedcirculatie op peil te houden.
